Көлік және логистика

Қазақстанда 20 әуежай бар, оның 18-і халықаралық коммерциялық рейстер үшін ашық. Мемлекеттік-жекешелік әріптестікке жататын Ақтау халықаралық әуежайын қоспағанда, әуежайлар мемлекеттік немесе жеке меншікте болады.

Қазақстанның авиациялық әкімшілігінің (ААК) деректері бойынша Қазақстанның азаматтық әуе кемелерінің тізілімінде 920 бірлік бар, оның 17% — ы авиалайнерлер болып табылады.

ААК тіркелген қазақстандық операторлардың саны 2023 жылы 53-ті құрады. Эйр Астана ЕО елдеріне ұшуға рұқсат етілген жеті авиакомпанияның бірі болып табылады. Басқа операторлар-Comlux, Prime Aviation, FlyJet.kz, KazAirJet, Jupiter Jet және SCAT. Ішкі рейстерді алты авиакомпания орындайды: Эйр Астана, FlyArystan, SCAT, Qazaq Air, Southern Sky және Zhetysu.

Қазақстан 2023 жылы авиатасымалдау мүмкіндіктерін дамытуды жалғастырды. Азаматтық авиация комитеті 2-3 жыл ішінде Еуропалық басқару моделін қабылдауға ниет білдіріп, өз саласын реформалауда.

Осы жұмыс шеңберінде ААК-қа саланың бақылау-қадағалау функциялары, тиімділікті арттыру және сыбайлас жемқорлықтың алдын алу үшін жауапкершілік жүктелген. Қазақстан үкіметі халықаралық рейстердің санын ұлғайтуға ниетті және жаңа шетелдік авиатасымалдаушыларды тарту үшін ашық аспан саясатын іске асыруды жалғастыруда. Атап айтқанда, көктемде және жазда Дохаға (Катар), Анкараға (Түркия), Мединаға (Сауд Арабиясы), Бакуге (Әзірбайжан) және Душанбеге (Тәжікстан) рейстер қосылды. Сонымен қатар, Астана, Алматы, Ақтау, Түркістан және Атыраудан Ыстамбұлға, Астана мен Алматыдан Антальяға, Алматыдан Баку, Тбилиси, Пхукет және Малеге рейстер саны артады.

Эйр Астана 2023 жылдың қыркүйегінде аптасына екі рет Тель-Авивке рейстерді бастады, бірақ аймақтағы қақтығыстарға байланысты ашылғаннан кейін бір айдан кейін оларды тоқтатуға мәжбүр болды.

Flyarystan іске қосылуы Қазақстанның ішкі нарығына үлкен әсер етті (пандемияға дейін, пандемия кезінде және одан кейін), сондай-ақ авиатасымалдардың ортақ нарығын тез қалпына келтіруге ықпал етті. Бүгінгі таңда Қазақстан нарығы әлемдегі ең жылдам дамып келе жатқан ішкі нарық болып табылады.

Соңғы бес жылда ішкі тасымалдардың негізгі өсімін Flyarystan компаниясы қамтамасыз етті, оның үлесіне 2023 жылы Қазақстандағы ішкі тасымалдардың 37%-ы тиесілі болды. Эйр Астана компаниясының 30% үлесімен ұштастыра отырып, Топқа барлық ішкі нарықтың 67%-ы тиесілі.

FlyArystan қызметі басталғаннан бері Қазақстанның негізгі екі әуежайында — Алматыда (ірі әуежай) және Астанада — ішкі жолаушылардың өсуі байқалды, бұл жалпы алғанда 70%-ға жуық. Астана әуежайы осы көлемнің шамамен 5% -. құраса, Алматы әуежайының ішкі жолаушылар саны 2018 жылғы 2,8 млн-нан 2023 жылы 5 млн-ға дейін өсті.

Астана Эйр инженерлік қамтамасыз ету және техникалық қызмет көрсету департаментінде (ИТҚ) Алматы және Астана әуежайларында және Атырау, Ақтау және Шымкенттегі желілік техникалық қызмет көрсету станция­ларында жұмыс істейтін шамамен 900 қызметкер бар. ИТҚ департаменті техникалық қызмет көрсету бойынша барлық жұмыстарға, техникалық қызметтерге, ұшақтарды қабылдауға/қайтаруға, жөндеу шеберханаларын қолдауға, инженерлік-консультациялық қызметтерді сатуға және Эйр Астана әуе кемелерінің бүкіл парк- салондарды жинауға, сондай-ақ инженерлік-техникалық мамандарды даярлауға жауапты (FlyArystan Эйр инженерлік қамтамасыз ету және техникалық қызмет көрсету бойынша Эйр Астанаға барлық жұмыстарын тапсырады).

ИТҚ департаментінде AAK сертификаты және EASA Part 145 сертификаты бар, оның негізінде оған өз ұшақтарына желілік және негізгі техникалық қызмет көрсетуге рұқсат етіледі. Ұлттық авиациялық әкімшіліктің басқа сертификаттары және EASA part 145 бекітілген сертификаты негізінде Эйр Астана сонымен қатар Asiana, DHL, Air Arabia, VietJet, Jazeera Airways, Lufthansa, Qatar Airways, Wizz Air, Fly Dubai, Air China және Turkish Airlines сияқты 22-ден астам басқа халық­аралық және отандық авиа­компанияларға техникалық қызмет көрсету қызметтерін ұсынады, сондай-ақ Qazaq Air және SCAT Airlines. Бұдан басқа, оқу академия­сы EASA part 147 сертификатына сәйкес Эйр Астана және FlyArystan ұшақ паркінде қозғалт­қыштардың әртүрлі конфигурациялары бар Airbus A320 отбасының әуе кемелеріне қызмет көрсету бойынша оқыту жүргізеді.

Топтың әуе кемелері паркін жеңілдету үшінші тарап мердігерлерін тартпай-ақ тиімді жоспарлы және жоспардан тыс техникалық қызмет көрсету мүмкіндіктерін тудырды. 2019 жылдан бастап Эйр Астана Алматы мен Астанадағы инженерлік базаларында C1-check және C2-check нысандары бойынша Airbus A320 ұшақтарының күрделілігі жоғары ұшақтарға техникалық қызмет көрсетуді дербес орындауға қабілетті Қазақстандағы алғашқы авиакомпания болды. 2023 жылдың соңында Эйр Астана C-check нысаны бойынша алғашқы алты жылдық техникалық қызмет көрсетуді сәтті аяқтағаннан кейін барлық C-check-ті Airbus A320 отбасының ұшақтарында, оның ішінде FlyArystan компаниясына тиесілі ұшақтарда орындайды. Алты жылдық техникалық қызмет көрсету өте күрделі: ол 20 күннен астам уақытты алды және EASA part 66 халықаралық сертификаттары мен лицензиялары бар жоғары білікті механиктер мен инженерлердің, оның ішінде Эйр Астана авиациялық техниктерін даярлау бағдарламасы бойынша оқудан өткен мамандардың 7 800 адам-сағаттық жұмысын талап етті. Авиакомпания жұмыстың осы түріне рұқсатты 2023 жылдың басында EASA халықаралық ­аудитінің қорытындысы бойынша алды. Топтың бағалауы бойынша, компания мамандарының күшімен C-check нысаны бойынша техникалық қызмет көрсету мүмкіндігі жыл сайын шамамен 3,0 млн доллар АҚШ үнемдеу­ге әкеледі және қазірдің өзінде ұшақтардың жерде болу уақытын 14-18%-ға қысқартуға мүмкіндік берді.

Топ әуе кемелері паркінің күтілетін кеңеюіне сәйкес техникалық қызмет көрсету мүмкіндіктерін кеңейтуді жоспарлап отыр. Ол үшін Астана әуежайындағы қолданыстағы ангар алаңын ұлғайту және екі Boeing 787 немесе бес Airbus A320 ұшағын бір уақытта орналастыру үшін Алматы әуежайында үлкенірек ангар салу қажет болады. C-check нысаны бойынша қыз­мет көрсету тәжірибесі жинақталғандықтан, Топ 2025 жылға қарай басқа әуе кемелерін пайдаланушыларға C-check тексерулерін ұсынуға ниетті.

Алматыда орналасқан Эйр Астана оқу академиясы Топ қызметкерлерін оқытуға, қызметкерлердің пайдалану және жеке дағдыларын дамытуға, сондай-ақ ТМД елдеріндегі авиация саласының сыртқы тапсырыс берушілеріне қыз­мет көрсетуге арналған сараптама орталығын құру мақсатында құрылды. Бұл EASA Part 147 сертификаты бар Қазақстандағы жалғыз оқу орталығы, онда Part 147/145 стандарттары бойынша теориялық және практикалық оқыту жүргізіледі. Ұшуға дайындық орталығымен бірлесе отырып (төменде қараңыз). Оқу академиясы операциялық дайындықтың барлық аспектілерін қамтамасыз етеді:

• Оқу академиясы халықаралық стандарттарға (ICAO, IATA және EASA 147/145) негізделген инженерлік қамтамасыз ету, жер үсті қызметі және борттық қызмет көрсету бойынша шамамен 79 бағдарламаны ұсынады, олар AAK аккредиттелген, сондықтан сыртқы ұйымдар үшін де қол жетімді.
• Астана әуежайында орналасқан жаңа ұшуды даярлау орталығы 2023 жылы пайдалануға берілді және L3 Harris Reality Seven A320 кешенді толық пилотажды тренажерінде оқытуға мүмкіндік береді. Бұл Қазақстанда бірінші болып табылады және жылына 7 000 сағаттық оқуға есептелген, бұл Топтың бағалауы бойынша ұшқыштардың сыртқы оқу орталықтарына бару уақытын шамамен 25%-ға қысқартады, бұл 1 000 адам-күннен асады. Сондай-ақ аэрозим стационарлық кабинасы бар тренажерларда процедуралық оқыту жүргізіледі, оларды аэробатикалық тренажер қолдайды. Қазіргі уақытта Топ 2025 жылы екінші толық пилотаждық тренажер сатып алуды жоспарлап отыр.
• Оқу академиясындағы салондағы жетілдірілген қауіпсіздік жаттығулары Топтың Airbus ұшақтар паркіне экипаждарды бастапқы немесе үш жылдық даярлау үшін үшінші тарап жеткізушілерін тартпайтынын білдіреді. Ұшқыштар мен экипаж мүшелерін Германия мен Түркия­ға оқыту үшін жіберудің орнына A320 ұшақтары үшін Skyart ұсынған салоннан апаттық кету машинасын және Flame Aviation ұсынған шынайы өртке қарсы жаттығу машинасын пайдалану айтарлықтай үнемдеуді қамтамасыз етеді. Сондай-ақ, Топ болашақта Қазақстандағы басқа авиакомпаниялар үшін қауіпсіздік техникасы және төтенше жағдайлардағы іс-қимылдар бойынша оқыту жүргізуге ниетті.

• Жаңа капитандар үшін 2020 жылы ұшқыштар қауымдастығына арналған «оқыту/мансап нұсқалары» бағдарламасы аясында іске қосылған «Экипаж командирлеріне арналған көшбасшылық» ішкі капитан көшбасшылық бағдарламасы курсы тұрақты түрде өткізіледі.
• 2008 жылдан бастап Топ жергілікті білікті ұшқыштардың қажеттілігін қанағаттандыру үшін Pilot ab-Initio Cadet бағдарламасын жүзеге асыруда. Жыл сайын бағдарлама бойынша оқуды шамамен 20 курсант бастайды және бағдарлама іске қосылғаннан бері 270 курсант оқуын аяқтады, олардың едәуір бөлігі ұшу экипажының мүшелері болды, ал кейбіреулері капитан лауазымына ие болды. 2024 жылы білікті ұшқыштардың тұрақты қажеттілігін қанағаттандыру үшін жыл сайын қабылданатын курсанттардың саны артады.
• Экипаждың барлық мүшелері оқудан өтеді, оның ішінде қауіпсіздік техникасы және апаттық жағдайлардағы іс-әрекеттер, алғашқы көмек көрсету және қауіпті жүктермен жұмыс істеу. Оқу академиясы сонымен қатар компания ішіндегі бизнес-­сыныпқа немесе басқа лауазымдарға ауысатын экипаж мүшелері үшін біліктілікті арттыру бойынша тренингтер өткізеді.
• 2018-2022 жылдар аралығында EASA part 66 лицензияланған біліктілік бағдарламаларын аяқтағаннан кейін, оқу академиясы 2023 жылдың тамызында Кәсіптік оқыту бағдарламасын ұсынды. Жаңа мүшелер бес жылдық оқу курсынан өтіп, халықаралық және жергілікті сертификаттарға ие болады, сонымен қатар EASA B1/B2 лицензияланған біліктілігін алуға қосымша мүмкіндік алады. Топтың техникалық қызмет көрсету стандарттары департаментінде әуе кемелерінің ұшуға жарамдылығы жөніндегі инженерлер жұмыс істейді, олар стандарттарды сақтау бойынша тәлімгерлікті қамтамасыз етеді және EASA part 147 бағдарламасы бойынша оқытуды үйлестіреді.

Эйр Астана өзін Орталық Азия мен Кавказ аймағындағы авиакомпаниялар арасында Цифрлық технологиялар саласындағы көшбасшылардың бірі ретінде көреді. Топта компанияға ақпаратқа еркін қол жеткізуді қамтамасыз ететін және сценарийлерді модельдеуге көмектесетін Аirline Рerformance Excellence (APEX) жеке тиімділік бағдарламасы бар, әсіресе жылдам өзгеріс­тер кезеңінде тұрақты және өзгермелі шығындарды, қызметкерлерді, операция­лық шығындарды басқару және жүйелер арқылы сатып алуды жоспарлауды автоматтандыру, қорларды бақылау және жинақ­талған қорларды басқару үшін бірнеше бюджетті басқару және болжау модульдері іске қосылды. Үздіксіз жетілдіру процесінің келесі кезеңі және Топтың Стратегиялық жоспарлау процесінің толыққанды бөлігі осы модульдер шеңберінде болжау мүмкіндіктерін кеңейту болып табылады.

Сондай-ақ, Топ веб-сайтқа кірушілердің қайтару коэффициентін және электрондық коммерцияны конверсиялауды арттыруға, сондай-ақ өнімділікті арттыру және заманауи ыңғайлы интерфейс арқылы цифрлық қызметтердің жалпы сапасын жақсартуға бағытталған жаңа онлайн брондау жүйесіне инвестиция салуда. Жүйенің мүмкіндіктері келесі жақсартуларды енгізу арқылы кеңейтілетін болады:

• Веб-сайт пайдаланушыларына ең жақын әуежайды табуға, «төмен тарифті күндерді» таңдауға және жолаушылар мен несие карталарының деректерін сақтауға мүмкіндік беретін ыңғайлы мүмкіндіктер. Бұл брондау процесін жеңілдетеді және жылдамдатады және тұтынушылардың адалдығын арттыруға көмектеседі.
• NOMAD адалдық бағдарламасына жақсартулар енгізіледі, бұл пайдаланушыларды адалдық бағдарламасына тіркеуді жеңілдетеді және жинақталған ұпайларды пайдалануды жеңілдетеді.
• Брондау процесінде осы жоғары кірісті қосымша қызметтерді белсенді пайдалануды ынталандыру үшін көмекші өнімдердің кең таңдауы көрсетіледі.

Эйр Астана ТМД мен Орталық Азиядағы жетекші экологиялық тұрақты және әлеуметтік жауапты авиатасымалдаушы болуға ұмтылады. Эйр Астана орнықты дамуды қамтамасыз етудің кешенді тәсілін іске асыра отырып, өз қызметін жүзеге асыратын қоршаған ортаға және қоғамдастыққа теріс әсерді азайту бойынша күш-жігер жұмсайды. Бұл күш-жігерге шығарындыларды азайту, қалдықтарды басқару, ресурстарды ұтымды пайдалану (мысалы, энергия ресурстары) және жергілікті қауымдастықтарды қолдау кіреді.

2023 жылдың ақпанында Топ 2023-2032 жылдарға арналған кешенді ESG стратегиясын бекітті. Ол озық тәжірибелер мен халықаралық стандарттар негізінде әзірленді, Топтың тұрақты даму саласындағы жоспарланған немесе қазірдің өзінде жүзеге асырып жатқан қадамдарын ескереді және БҰҰ-ның Тұрақты даму мақсаттарына (ТДМ) бағдарланады. Топ тұрақты дамудың алты басым мақсатын анықтады: сапалы білім беру (SDG 4), гендерлік теңдік (SDG 5), лайықты жұмыс және экономикалық өсу (SDG 8), теңсіздікті азайту (SDG 10), климаттың өзгеруіне қарсы күрес (SDG 13) және тұрақты даму серіктестігі (SDG 17).

Нақты SDG-ді басымдық ретінде анықтау компанияға ESG стратегиясын жасауға мүмкіндік берді, ол тек мақсатты ғана емес, сонымен қатар тиімдірек және азаматтық авиация секторының нақты міндеттері мен мүмкіндіктерін көрсетеді. Біз осы алты SDG-ге ерекше назар аударғанымызбен, қалған мақсаттарды да назардан тыс қалдырмаймыз. Барлық 17 SDG тұрақты болашақ үшін қажет және біздің назарымызға лайық. Соған қарамастан, саланың күрделі ерекшелігін ескере отырып, біз стратегиялық таңдау жасадық және күш-жігерімізді біздің қызметіміздің негізгі бағытына, мүмкіндіктерімізге және біз айтарлықтай әсер ете алатын ТДМ-ға қол жеткізуге бағыттадық.

Парниктік газдар шығарындыларын азайту мақсаттарын белгілеу үшін Топ 2023-2032 жылдарға арналған Төмен көміртекті даму бағдарламасын (ТКДБ) әзірледі. Ол Топтың ESG стратегиясының бөлігі болып табылады және Қазақстанның 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізу жөніндегі мақсатына сәйкес келеді.

Осы бағдарлама арқылы Топ Airbus жанұясының ұшақтарын A320 және A321neo жаңа буын ұшақтарымен алмастырады. Airbus бұл отбасының ұшақтары отын шығынын 20%-ға дейін төмендетуді, CO₂ (NOX) шығарындыларын 20%-ға азайтуды және шу деңгейін А20ceo алдыңғы буын ұшақтар тобымен салыстырғанда 50%-ға төмендетуді қамтамасыз ете алатынын атап өтті. Соңғы жылдары Топ CO₂ шығарындыларын азайту бойынша белсенді күш-жігер жұмсады, бұл CO₂ шығарындыларын 2016 жылы ОЖКМ есебімен 0,122 тоннадан 2023 жылы 0,076 тоннаға дейін азайтты. Шығарындылардың 38%-ға қысқаруы салыстырмалы халықаралық авиатасымалдаушылар мен бюджеттік тасымалдаушылар үшін шығарындылардың ұқсас көрсеткіштерімен салыстырғанда ұтады.

Қазіргі уақытта Топ 2060 жылға қарай нөлдік шығарындыларға қол жеткізуге ұмтылуда. Алайда, 2024 жылы Топ өзінің ТКДБ қайта қарауды және алдағы бес жылға нақты қысқа мерзімді мақсаттары бар тұрақты даму жол картасын әзірлеу арқылы Халықаралық Азаматтық авиация ұйымы (ICAO) қабылдаған ұзақ мерзімді мақсатқа сәйкес 2050 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізу міндеттемесін жаңартуды жоспарлап отыр. Оларды үшінші тарап Париж келісімі шеңберінде қоршаған ортаға теріс әсерді азайту мақсаттарына сәйкес келетін ғылыми негізделген мақсаттар (SBTi) ретінде дербес тексереді.

Азия-Тынық мұхиты авиакомпаниялары қауымдастығының жуырдағы қарарына сәйкес, Nоп сонымен қатар 2030 жылға қарай тұрақты авиациялық отынды әдеттегі отынмен араластырудың ұжымдық көрсеткішін 5%-ға жеткізу міндетін қойды (нарықта SAF болған жағдайда). Бұл мақсатты ТКДБ жаңартылғаннан кейін қажет болған жағдайда реттеуге болады.

• Эйр Астана IPO Лондон қор биржасында, АХҚО-да және Қазақстан қор биржасында жаңа қазақстандық және халықаралық инвестициялар тартылды, бұл 2024 жылдан 2028 жылға дейінгі кезеңде бизнесті дамыту жөніндегі өршіл жоспарларымызды іске асыруға көмектеседі.
• A320neo отбасының жеті әуе кемесін жеткізу (FlyArystan — 4 және Эйр Астана — 3), бұл 2028 жылға қарай әуе кемелері паркін 80 бірлікке дейін ұлғайту жоспарына сәйкес саябақты 56 бірлікке дейін ұлғайтады.
• 2024 жылы Куала-Лумпурға (Малайзия) рейстер ашу арқылы маршруттық желіні кеңейту. Жапония мен Сингапурға рейстер 2025-2026 жылдары жоспарланған.
• L3 Harris A320 ұшу тренажерінде оқу көлемі 5 500-6 000 сағатқа дейін артады деп күтілуде. Тренажердің жылдық максималды өнімділігі-7000 сағат. Топ 2025 жылы екінші тренажер сатып алуды жоспарлап отыр.
• Жыл сайын 40-қа жуық курсант жергілікті білікті ұшқыштардың қажеттілігін қанағаттандыру үшін құрылған Ab-initio ұшқыштарды даярлау бағдарламасына қосылады. Барлығы 270 курсант оқуын аяқтады және 2024 жылы 300-ге дейін өседі деп күтілуде.
• Airbus отбасының сегіз ұшағы техникалық қызмет көрсетуге жарамды, олардың үшеуі C-check нысаны бойынша толық алты жылдық техникалық қызмет көрсетуді қажет етеді және C-check нысаны бойынша алғашқы 12 жылдық қызмет жоспарланған. C-check нысаны бойынша техникалық қызмет көрсету қазірдің өзінде тоқтап қалу уақытын шамамен 14-18%-ға қысқартты. 2025 жылға қарай Топ әуе кемелерінің басқа пайдаланушыларына техникалық қызмет көрсетудің осы түрін ұсынбақшы.

• 2023 жылдың шілдесінде Pratt & Whitney қозғалтқыштарды өндіруде қолданылатын материалдың ластануына байланысты қозғалтқыштарды қайтарып алу туралы жариялады. Эйр Астана осы жағдайға байланысты бірқатар проблемаларды шешіп, нарықтан озып, ықпал етуді жеңілдететін шаралар қабылдады. 2024 жылы 34 қозғалтқышты бөлшектеу жоспарланған, сонымен қатар кесте ақауларын болдырмау үшін қозғалтқыштарды ауыстырудың балама нұсқалары бар. Компания Pratt & Whitney компаниясымен операциялық қызметке әсер еткені үшін өтемақы мен басқа да қолдауды көздейтін келісім бойынша келіссөздердің соңғы сатысында.
• Топ өзінің төмен көміртекті даму бағдарламасын жаңартуды және алдағы бес жылға арналған тұрақты даму жоспары мен қол жеткізуге болатын қысқа мерзімді мақсаттардың арқасында 2050 жылға қарай нөлдік шығарындыларға қол жеткізуге міндеттеме алуды жоспарлап отыр.
• Веб-сайттарға қайта кіру және электрондық коммерцияны конверсиялау көрсеткіштерін арттыруға, сондай-ақ цифрлық қызметтердің жалпы сапасын жақсартуға арналған жаңа онлайн брондау жүйесіне инвестиция салу.

QAZAQ AIR 2023 жылы тарихи рекордын көрсетті: 5 әуе кемесінде 588 мың жолаушы тасымалданды, бұл 2015 жылы операциялық қызмет басталған сәттен бастап ұқсас кезең бойынша рекордтық мән болып табылады.

Жолаушыларға ыңғайлы болу үшін маусымдық кестеге айтарлықтай өзгерістер енгізілді, рейстер саны артты, сондай-ақ төмен сұраныс кезеңінде маусымдық жеңілдіктер беруді қоса алғанда, билеттерді сатуды ынталандыру үшін түрлі іс-шаралар өткізілді. Бұл шаралар тасымалдаудың жалпы көлемінің өсуіне әкелді. Маршруттық желі өткен жылмен салыстырғанда көбінесе өзгеріссіз қалды.

2023 жылы көрші мемлекеттердің уәкілетті органдары тарапынан уақытша шектеулерге байланысты халықаралық әуе рейстері бағдарламасы қысқартылды, бұл кірістілік деңгейіне теріс әсер етті.

2023 жылы QAZAQ AIR маршруттық желісі Қазақстан Республикасының қалалары арасындағы 29 бағытты қамтыды. Сонымен қатар Астана — Үржар, Алматы — Көкшетау, Түркістан — Ақтөбе және Шымкент — Жезқазған сияқты ішкі туризмді қолдау үшін субсидияланатын рейстер енгізілді. Бұл әуе қатынастары өзінің әлеуетін көрсетті және Компания өз жолаушыларынан оң пікірлер алды.

QAZAQ AIR еуропалық әуе тасымалдаушысы Hahn Air компаниясымен әуе билеттерін сату туралы интерлайн-келісім жасады. Бұл шарт бүкіл әлем бойынша жолаушылар мен Hahn Air агенттері үшін QAZAQ AIR әуе билеттеріне электрондық брондау сервистері арқылы қолжетімділікті ашады. Осылайша, Компания халықаралық нарықта өзінің қатысуын едәуір кеңейтті.

QAZAQ AIR операциялық қызметтің халыққа және қоршаған ортаға теріс әсерін барынша азайтуға, қоршаған ортаға зиян келтіретін өндірістік авариялардың алдын алуға, сондай-ақ табиғи ресурс­тарды ұтымды пайдалану мен ұдайы ұлғайтуды қолдауға ұмтылады. Компания энергияны пайдалану тиімділігін арттыру, ресурстарды үнемдеу және баламалы энергия көздерін пайдалану принциптерін сақтайды. Компания басшылығы QAZAQ AIR қызметінің экологиялық аспектілеріне қолданылатын заңнамалық және басқа да талаптарды сақтау бойынша міндеттемелерді өзіне алады.

Компания жұмысты орындау және алдымызға қойылған мақсаттарға қол жеткізу кезінде адамдарға зиян келтірмеу және қоршаған ортаны қорғау қағидаттарын ұстанады. QAZAQ AIR экологиялық саясаты жолаушыларды, багажды, поштаны және жүктерді тасымалдаудың энергетикалық және экологиялық тиімділігін арттыруға бағытталған.

Қызметкерлердің денсаулығы мен қауіпсіздігі Компанияның стратегиялық мақсаттарын іске асырудың негізін анықтайды. QAZAQ AIR қызметтің барлық аспектілеріне қауіпсіздік мәдениетін енгізе отырып, жарақаттану және жазатайым оқиғалардың туындау қаупін азайта отырып, өндірістік қауіпсіздік көрсеткіштерін ұстанады. 2023 жылы жұмыс уақытын жоғалтумен болатын жарақаттарының коэффициенті (LTIF) 0-ге тең, жазатайым оқиғалар мен басқа оқиғалар кезеңінде тіркелген жоқ.

Таяу болашақта QAZAQ AIR-ді флот пен ұшу географиясын кеңейту және әртараптандыру мақсатында стратегиялық серіктесті тартуға бағытталған бәсекелестік ортаға беру жобасы іске асырылуда.

«Күшті өңірлер — елді дамытудың драйвері» ұлттық жобасы шеңберінде және Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейін­гі көліктік-логистикалық әлеуетін дамыту Тұжырымдамасына сәйкес 2022 жылғы қарашада Достық — Мойынты учаскесінде екінші жолдардың құрылысы басталды. Бұл жобаның мақсаты — аталған учаскенің өткізу қабілетін арттыру және Қазақстанның транзиттік әлеуетін ынталандыру.

Жалпы ұзындығы 836 км екінші тармақты салу жөніндегі жобаны іске асыру жүк пойыздарының санын бес есеге — тәулігіне 12-ден 60 жұпқа дейін ұлғайтуға мүмкіндік береді. Бұл елдің экспорттық мүмкіндіктерін нығайтудағы маңызды қадам болады және қазақстандық экспорттаушылар үшін осы бағыттағы көлік мүмкіндіктерін кеңейтеді.

Құрылысты 2025 жылы аяқтау жоспар­лануда.

2023 жылы келесі инфрақұрылымдық жобалардың құрылысы басталды:

• «Алматы айналма теміржол желісінің құрылысы»;
• «Дарбаза-Мақтаарал теміржол желісінің құрылысы»;
• Қолданыстағы «Семей — Ақтоғай» теміржол учаскесіне шығатын ­Қазақстан-Қытай шекарасында «Бақты» үшінші шекаралық теміржол өткелін салу».

Жобалардың мақсаты учаскелердің өткізу қабілетін және елдің транзиттік-көліктік әлеуетін арттыру болып табылады.

ҚТЖ-ны толыққанды көліктік-логистикалық компанияға айналдыру және транзиттік жүк тасымалдау көлемін ұлғайту шеңберінде мынадай негізгі бағыттар бойынша жұмыс жүргізілді:

Серіктестік қатынастар және стратегиялық альянстар:

• ТМТМ ҚТЖ бағытын дамыту үшін «Әзірбайжан темір жолдары» ЖАҚ және «Грузин темір жолы» АҚ бірлесіп «Астана» халықаралық қаржы орталығының базасында «Middle Corridor Multimodal Ltd» компаниясын құрды.
• «РЖД Логистика», «KTZ Express» және «Түркіменстанның КЛО» арасында Солтүстік — Оңтүстік көлік дәлізін дамыту үшін бірлескен кәсіпорын құру туралы меморандумға қол қойылды.
• Қостанай — Құрық — Анзали порттары, Бандер-Абасс (Иран) — Халифа порты (Абу-Даби) мультимодальды маршрутын құру үшін Abu Dhabi Ports Group-пен шарт ресімделді.
• Қытай-Ресей-Еуропа транзиттік маршрутында Ресеймен және Беларусьпен бірлескен кәсіпорын болып табылатын «Біріккен көлік-логистикалық компания — Еуразиялық теміржол альянсы» АҚ өз қызметін жалғастыруда.

Логистикалық қуаттарды дамыту:

• Сианда порт контейнерлік пойыздарды Қазақстанға, Орталық Азияға, ­Еуропаға, Түркияға және Иранға жөнелтудің негізгі хабына айналған жүк терминалы ашылды.

Цифрландыру және инновациялар:

• 2023 жылдың мамыр айында «KTZ Express» АҚ және PSA ТХКМ маршрутын дамытуға және цифрлық сауда дәлізін құруға бағытталған KPMC Ltd бірлескен кәсіпорнын қалыптастырды.
• Huawei, Wabtec және PSA сияқты цифрландыру саласындағы әлемдік көшбасшылармен ынтымақтаса отырып, ҚТЖ «Ақылды теміржол» жобасын іске қосты.

Жалпы, 2023 жылы ҚТЖ күш-жігері транзиттік әлеуеттің одан әрі өсуі және елдің экспорттық мүмкіндіктерін күшейту үшін жағдайлар жасауға бағытталды.

Астана-Шу теміржол учаскесін жеңілдету үшін «Жолаушылар тасымалы» АҚ алдына қойылған міндеттерді орындау шеңберінде қозғалыс кестесін сақтау және маршруттық жылдамдықты арттыру үшін Тальго поездарының айналма қозғалысын ұйымдастыру және жолаушылар пойыздарының тармақтарын біріктіру жолымен пакеттік кестені енгізу бойынша іс-шаралар орындалды:

• №9/10 Астана-Алматы және №71/72 Астана-Шымкент пойыздары бойынша стандартты вагондарды Тальгоға ауыстыру;
• №11/12 Алматы-Шымкент, №25/26 Алматы-Шымкент, №46/45 Павлодар-Түркістан пойыздарының мерзімділігін күнделікті жүруге дейін, ал №1/2 Алматы-Ташкент пойызының мерзімділігін күн сайын жүруге дейін арттыру.
• № 613/614 Орал-Бейнеу пойызының бағытын Маңғыстау станциясына дейін ұзарту.

Аталған іс-шараларды енгізудің арқасында өңірлердің тұрғындары оң өзгерістерді сезінді, өйткені пойыздар жүру жиілігін арттырды, бұл өңірлердің экономикасын дамытуға тікелей ынталандырады.

Сонымен қатар, Тальго жедел пойыздары туризмді дамытуға серпін береді және жергілікті тұрғындар ғана емес, сонымен қатар қонақтар мен туристер де үлкен сұранысқа ие.

Тальго пойыздарында жолаушылар вагон-­мейрамхана қызметін пайдалана алады. «Гранд» және «Гранд PMR» класты вагондарда (мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін) душ кабиналары қарастырылған. «Жолаушылар тасымалы» АҚ вагон паркін үнемі жаңартып отырады: 2010 жылдан 2023 жылға дейін компания 1 326 вагон сатып алды.

2021 жылы «Жолаушылар тасымалы» АҚ тек әйелдерге, оның ішінде 7 жасқа дейінгі ұлдарға арналған теміржол жол жүру құжаттарын сату бойынша пилоттық жобаны іске қосты.

Осылайша, Қоғамның келесі жолаушылар пойыздарына «Әйелдер вагоны» бір купе вагоны тартылды:

2021 жылдың қазан айынан бастап:

• № 77/78 «Алматы-Маңғыстау» қатынасымен, №07 вагон;
• № 351/352 «Алматы-Өскемен» қатынасымен, № 10 вагон.

28 ақпан 2022 жыл:

• № 45/46 «Павлодар-Түркістан» қатынасымен, №09 вагон;
• № 37/38 «Маңғыстау-Семей» қатынасымен, №06 вагон;
• №47/48 «Атырау-Нұр-Сұлтан» қатынасымен, №06 вагон.

Осы қызметке сұраныстың болуына байланысты Қоғам 2023 жылдың жазғы кезеңінің басынан бастап қосымша үш жолаушылар пойызында ұйымдастырды:

• № 33/34 «Алматы-Ақтөбе» қатынасымен, №06 вагон;
• № 4/3 «Нұрсұлтан-Нұрлыжол-Алматы» қатынасымен, №17 вагон;
• № 71/72 «Нұрсұлтан-Шымкент» қатынасымен, № 10 вагон.

Пилоттық жоба енгізілген сәттен бастап қызметті 289 242 адам пайдаланды, оның ішінде: 2021 жылы — 13 414 адам, 2022 жылы — 114 068 адам, 2023 жылы — 161 760 адам.

Пилоттық режимде бейілділік бағдарламасын енгізу шеңберінде 2022 жылғы 14 наурыз­дан бастап «Жолаушылар тасымалы» АҚ стандартты жолаушылар вагондары мен «Тальго» вагондарындағы сапарларға 25% жеңілдік көздейтін «Алтын» дисконттық картасын іске қосты. Картаны компанияның билет кассаларынан сатып алуға болады, оның құны 19 999 теңгені құрайды.

Қатынастар түрлерінің құрылымында жүк айналымы келесідей дамыды:

• Республикаішілік қатынаста темір кенін, мұнай өнімдерін, астықты, түсті кендер мен металдарды, цемент пен флюсті әктасты қоса алғанда, жүктерді тасымалдаудың орташа қашықтығының 1,7%-ға өсуі есебінен 1,1%-ға ұлғаю байқалды.
• Әкету бойынша жүк айналымы 6,5%-ға өсті, бұл жүк тасымалдаудың орташа алыстығының 9,0%-ға өсуіне байланысты. Бұл өсу темір кенін, шикі мұнайды, астықты, химикаттарды, тыңайтқыштарды, түсті кенді және цементті тасымалдаудың артуына байланысты;
• Әкелу бойынша жүк айналымы жүктерді тасымалдау көлемін 11,1%-ға ұлғайту есебінен 13,9%-ға өсті. Ұлғаю көмір, құрылыс жүктері, қара металл сынықтары мен түсті кендерден басқа барлық жүк номенклатураларына әсер етті.
• Транзит бойынша ұлғаю 16,5%-ды құрады, бұл тасымалдау көлемінің 18,0%-ға өсуіне байланысты. Ресейден Өзбекстанға мұнай, Ресейден ОА елдеріне мұнай өнімдері, Ресейден Қырғызстанға астық, Қытайдан Өзбекстан мен Ресейге, Ресейден Қытайға химикаттар, Беларусьтан Қытайға және Ресейден Орталық Азия мен Қытайға тыңайтқыштар, Ресейден Қытайға (мыс) және Өзбекстанға (алюминий) түсті металдар, Ресей мен Қытайдан Орталық Азия елдеріне қара металдар, сондай-ақ өзге де жүктер: Беларусьтен Қытайға және Орталық Азия елдеріне, Қытайдан Ресейге, Беларуське және Орталық Азия елдеріне машиналар мен жабдықтар, Өзбекстаннан Қытайға көкөністер мен жемістер тасымалының артуы байқалды.

2023 жылы 2022 жылмен салыстырғанда келесі жүктердің жүк айналымының ұлғаюы байқалды:

• химикаттар мен тыңайтқыштар — 21,7%-ға;
• мұнай өнімдері — 19,8%-ға;
• астық — 17,9%-ға;
• қара металдар — 11,7%-ға.

2022 жылдың тамызында Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев ТХКБ дамыту жөнінде бастама көтерді. ТХКБ өткізу қабілеті жылына шамамен 6 млн тоннаны құрайды, оның ішінде 80 мыңға дейін контейнер.

2023 жылы ТХКБ бағыты бойынша шамамен 2,8 млн тонна жүк тасымалданды, бұл 2022 жылғы көрсеткіштен 86%-ға артық және 2021 жылғы деңгейден бес есе дерлік жоғары. Өсім 2022 жылмен салыстырғанда 2,5 есе өскен осы бағыт бойынша қазақстандық экспортты бірнеше есе ұлғайту есебінен қамтамасыз етілді.

ТХКБ әлеуетін арттыру мақсатында маршруттың барлық қатысушыларымен синхронды түрде инфрақұрылымдық шектеулерді жою, сондай-ақ ұлттық цифрлық жүйелерді интеграциялау жөнінде шаралар қабылдануда.

2022 жылдың соңында Қазақстан, Әзірбайжан, Түркия, Грузияның үкіметтік деңгейінде ТХКБ маршрутындағы кедергілерді жою жөніндегі жол картасы бекітілді. Бүгінде барлық қатысушылар осы жол картасын іске асыру бойынша белсенді жұмыс жүргізуде.

Негізгі инфрақұрылымдық жобалар бүкіл ТХКБ дәлізі бойында теміржол және порт инфрақұрылымын дамыту болып табылады. Жол картасын іске асыру маршруттың өткізу қабілетін 10 млн тоннаға дейін арттыруға мүмкіндік береді деп жоспарлануда.

Жол картасының негізгі жобаларының бірі контейнерлік тасымалдардың өсу драйвері бола алатын Ақтау портында халықаралық контейнерлік хаб салу болып табылады.

Шығыс-Батыс бағыты бойынша транзиттік тасымалдарды белсендіру үшін 2023 жылғы мамырда Қазақстан Мемлекеті Басшысының қатысуымен Сиандағы Қазақстан-Қытай «Құрғақ портының» құрылысы басталды. Апшерон бағытындағы пойыздарды тестілік іске қосу 2023 жылдың желтоқсанында өтті.

2023 жылғы 22 желтоқсанда S&P Global тәуелсіз рейтингтік агенттігі ҚТЖ-ға корпоративтік тұрақтылықты жаһандық бағалау шеңберінде 100-ден 54 балл деңгейінде ESG-рейтингін берді.

ESG компоненттері бойынша ҚТЖ бағалары келесідей: экологиялық — 61 балл, әлеуметтік — 59 балл, корпоративтік басқару — 40 балл. «Көлік және көлік инфрақұрылымы» саласындағы орташа көрсеткіш 26 баллды құрады, бұл ҚТЖ-ға S&P Global Corporate Sustainability Assessment рейтингінде саладағы үздік компаниялардың 15%-на кіруге мүмкіндік берді.

Берілген рейтинг Компанияның ESG саласындағы күш-жігерін көрсетеді және оның қоршаған орта, әлеуметтік жауапкершілік және корпоративтік басқару саласындағы жоғары стандарттарға ұмтылысын растайды. S&P Global компаниясы ұсынған ҚТЖ рейтингінің нәтижелері S&P Global веб-­сайтында келесі сілтеме бойынша қолжетімді: S&P Global ESG Scores.

2024 жылы Компания жоспарлайды:

• пайдалану жүк айналымын 295,4 млрд тонна-км-ге дейін ұлғайтуды, бұл 2023 жылмен салыстырғанда 9,5%-ға артық;
• Алматы станциясын айналып өтетін теміржол желісінің құрылысын жалғастыруды;
• «Достық — Мойынты» учаскесінде екінші теміржол жолын салуды жалғастыруды;
• «Дарбаза — Мақтаарал» теміржол желісінің құрылысын жалғастыруды.