Мұнай және газ

2023 жылы ҚМГ бағаның ауытқуын, геосаяси тұрақсыздықты, көрші елдерге мұнай өнімдерінің бейресми экспортын, бәсекелестіктің күшеюін және әртүрлі субъективті күрделіліктерді қоса алғанда, бірқатар сын-қатерлерге тап болды. Әйткенмен, Компания өз қызметінің барлық аспектілерінде өсуді көрсете отырып, көмірсутектерді іздеу мен өндіруден бастап оларды тасымалдау мен қайта өңдеуге дейінгі құнды құру тізбегін қамти отырып, осы кедергілерден сәтті өтті.

2023 жылы «Қаламқас-теңіз және Хазар» жобасын жүргізу үшін операциялық компания құрылды, сонымен қатар базалық жобалау (бұдан әрі — FEED) бойынша жұмыстар белсенді жүргізілуде.

Жер қойнауын геологиялық зерттеудің 5 учаскесінде (бұдан әрі — ЖГЗ) сейсмика және деректерді түсіндіру жұмыстары аяқталды.

Өзен және Қарамандыбас кен орындарын оңалту жұмыстары басталды, онда озық технологиялар мен жабдықтарды интеграциялауға ерекше назар аударылады.

2023 жылдың қараша айының соңында Маңғыстау облысында орналасқан «Дунга» мұнай-газ кен орнында француз TotalEnergies-тен 60% үлесті сатып алу бойынша мәміле аяқталды, сондай-ақ қалған 40%-ды сатып алу туралы келіссөздер басталды.

Бұдан басқа, Рожковское, Шығыс Өріктау және Оңтүстік Ақсай газ кен орындарында өндіру іске қосылды.

Қарашығанақ газ өңдеу зауыты (бұдан әрі — ГӨЗ) бойынша (жылына 4,5 млрд м3) Pre-FEED әзірлеу аяқталды.

Транскаспий халықаралық көлік маршрутын дамыту аясында Компания Баку бағытында және одан әрі «Баку — Тбилиси — Джейхан» мұнай құбыры арқылы мұнай тасымалдауға бастамашы болды, соның арқасында 2023 жылы шамамен 1 млн тонна мұнай жөнелтілді. Көлік жолдарын әртараптандыру стратегиясы шеңберінде «Атырау — Самара» мұнай құбыры арқылы және одан әрі «Транснефть» құбырлары жүйесімен Германия бағытында мұнай тасымалдау басталды, онда бір жыл ішінде жеткізу көлемі шамамен 1 млн тоннаны құрады.

Ағымдағы жылдың қаңтар айы Компания үшін маңызды оқиға болды: Біріккен Араб Әмірліктерінен Abu Dhabi Ports компаниясымен бірлескен кәсіпорын құрылды, нәтижесінде әрқайсысы 8 мың тонна дедвейті бар Taraz және Liwa атты екі танкер сатып алынды. Бұл кемелер қазірдің өзінде Каспий теңізі арқылы қазақстандық мұнайды тасымалдауға белсенді қатысады, флотты одан әрі кеңейту жоспарлары бар. Бұдан басқа, Қазақстан Республикасында кеме жасау және кеме жөндеу кәсіпорнын құру мәселесі зерделенуде.

Каспий құбыр консорциумының (бұдан әрі — КҚК) үздіксіз жұмысын қамтамасыз ету шеңберінде ҚМГ КҚК акционерлерімен келісім бойынша Bluewater (Голландия) компаниясымен 2026 жылы 2 шығарылатын айлақ құрылғыларын салуға және оларды КҚК-ның теңіз терминалына жеткізуге келісімшарт жасасты.

2023 жылы ҚМГ шекара маңындағы аудандарда «сұр» экспорттың 20%-ға дейін төмендеуіне алып келген шараларды іске асыра отырып, мұнай өнімдерінің ішкі нарығында тұрақтылықты сәтті қамтамасыз етті. Компания үш жылдық тоқтаусыз жөндеу аралық кезеңге көшу және мұнай өңдеу зауыттарының (бұдан әрі — МӨЗ) өнімділігін жақсарту бойынша белсенді жұмыс істеуде. Павлодар МӨЗ-да битум өндіретін қондырғыда жаңа пеш пайдалануға берілді, сондай-ақ сутегі өндіруге және қысқы дизель отынын шығаруға арналған қондырғылар құру бойынша жобалар іске асырылуда.

«ПетроҚазақстан Ойл Продактс» ЖШС МӨЗ (бұдан әрі — ПҚОП) кеңейту үшін алдын ала техникалық-экономикалық негіздеме (бұдан әрі — алдын ала ТЭН) аяқталды, бейімделу процесі басталды.

«CASPI BITUM» ЖШС кәсіпорнында өндірістік қуаттылықты жылына 500-ден 750 мың тоннаға дейін ұлғайтуға бағытталған жұмыс жобасын әзірлеу белсенді жүргізілуде.

Бұдан басқа, «Астрахань-Маңғышлақ» су құбырының бірінші кезегін қайта құрастыру және кеңейту сәтті аяқталды, сондай-ақ ­Қашаған газын кешенді дайындау қондырғысында су құбырын салу бойынша жұмыстар толығымен аяқталды, бұл инфрақұрылымдық мүмкіндіктер мен операциялық тиімділікті жақсартуға ықпал етеді.

2023 жылы ҚМГ мұнай баламасында 733 млн тонна мөлшерінде көмірсутектердің дәлелденген және ықтимал қорларын (2P) тіркеді, бұл 5 680 млн баррельге тең. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 26 млн тоннаға өсуді көрсетеді, қорларды толтыру коэф­фициенті 110% деңгейінде. Қорларды толықтыруға оңалту бағдарламасы шеңберінде Өзен-Қарамандыбас кен ­орындарында геологиялық-техникалық іс-шараларды (бұдан әрі — ГТІ) ұлғайту және ұңғымаларды бұрғылау, сондай-ақ ГТІ жүргізуді, жедел-өндірістік зерттеулер жүргізуді және Қашаған, Әлібекмола, Новобогатинское ОШ және Оңтүстік Қаратөбе кен орындарында жаңа ұңғымаларды бұрғылауды, сондай-ақ ұңғымаларды қайта іске қосуды қоса алғанда, Шығыс және Орталық Өріктау кен орындарын игеруді қоса алғанда, игеру жоспарларын қайта қарау есебінен қол жеткізілді.

2023 жылы Каспий теңізінің қазақстандық секторындағы «Жеңіс» учаскесінде іздеу ұңғымасын бұрғылау аяқталды. Бұрғылау нәтижелері мұнай мен газ кен орындарын анықтаған жоқ, осыған байланысты осы учаскеде одан әрі геологиялық барлау жұмыстарын тоқтату туралы шешім қабылданды. Мұнай мен газ кен орындарын таппау қаупі жоба бойынша стратегиялық әріптес есебінен іске асырылды.

Компания құрлықтағы бар кен орындарын алдын ала барлау есебінен қорларды ұлғайту бойынша жұмысты жалғастыруда. Атап айтқанда, «Ембімұнайгаз» АҚ Батыс Қарасор кен орнында алдын ала барлау жүргізілуде. 2024 жылы екі бағалау ұңғымасын бұрғылау және кен орнын игеру бойынша жобалау және іздестіру жұмыстарын аяқтау жоспарлануда.

2023 жылы ҚМГ операциялық активтерінде мұнай мен конденсат өндіру 1,5%-ға төмендеп, 13 559 мың тоннаны (тәулігіне 269 мың баррель) құрады. Маңғыстау атом энергетикалық комбинатынан шілдеден қыркүйекке дейін шығатын электр энергиясының авариялық ажыратылуы мен қуаттың шектелуі Өзенмұнайгаз кен орындарында және басқа да учаскелерде өндірістің азаюына айтарлықтай әсер етті. Сондай-ақ, өндірістің табиғи төмендеуі нәтижесінде жетілген кен орындарында өндірістің төмендеуі байқалады. Бұл ретте, бұл төмендеу табысты геологиялық-техникалық іс-шаралар жүргізілгеннен кейін Ембімұнайгаз кен орындарында, оның ішінде С.Нұржанов және Уаз Северное кен орындарының Шығыс қанатында өндірудің ұлғаюының арқасында ішінара өтелді.

2023 жылғы қарашада ҚМГ TotalEnergies S. E. еншілес компаниясы Totalenergies EP Danmark A/S компаниясының Total E&P Dunga GmbH компаниясының 100% акциясын сатып алу бойынша мәмілені сәтті аяқтады, осылайша «Дунга» жобасындағы өз үлесін 60%-ға дейін ұлғайтты. Маңғыстау облысының Түпқараған ауданында орналасқан Дунга мұнай-газ кен орны 1966 жылы ашылған және 93 млн тонна мұнай мен 7 млрд м³ астам газдың геологиялық қоры бар.

2023 жылы үш газ жобасы іске қосылды. 2023 жылғы 10 мамырда «Қазгермұнай» БК» ЖШС Оңтүстік Ақсай кен орнынан газ жеткізуді бастады. Кен орнын «Қазгермұнай» БК» ЖШС игеруде, онда ҚМГ-ға 50% тиесілі. 2023 жылғы 29 қарашада Өріктау Оперейтинг ҚМГ-ның 100% қатысуымен Шығыс Өріктау кен орнын өнеркәсіптік пайдалануға енгізуді жүзеге асырды, онда Қазақстан Республикасында бірінші болып Жақсартылған модельдік келісімшарт қолданылады. 2023 жылғы 21 желтоқсанда 50%-ы ҚМГ-ға тиесілі Орал Ойл энд Газ Батыс Қазақстан облысындағы Рожков газ конденсатты кен орнын өнеркәсіптік пайдалануға енгізді.

ҚМГ стратегиялық инвесторлармен бірлесіп жұмыс істей отырып, Теңіз (20%), Қашаған (16,87%) және Қарашығанақты (10%) қоса алғанда, негізгі мұнай-газ жобаларына белсенді қатысады. Теңізде мұнайдың жылдық өндірісін 12 млн тоннаға ұлғайтуға бағытталған «Сағалық қысымды басқару жобасы/болашақ кеңейту жобасы» табысты ілгерілеуде. 2023 жылдың соңындағы жағдай бойынша жобаны іске асыруда айтарлықтай прогреске қол жеткізілді — 99,3%, механикалық жұмыстардың толық аяқталуымен. Сондай-ақ Өндірісті басқарудың бірлескен орталығы іске қосылды, жүйелерді пайдалануға дайындау және іске қосу-баптау жұмыстарын орындау басталды.

Қарашығанақ кен орнында өндіру деңгейін қолдау бойынша жобалар белсенді жүргізілуде. 2023 жылы қуаттылығы жылына 4 млрд м³ тауарлық газды газ өңдеу зауытын салу тұжырымдамасы әзірленді, бұл өндірілетін шикізат пен оның қайта өңделген өнімдерін монетизациялауға ықпал етеді. 2024 жылға арналған «Газды кері айдау үшін бесінші компрессорды орнату жобасын (5IC)» аяқтау жоспарланған, дәл сол уақытта «Газды кері айдау үшін алтыншы компрессорды орнату жобасы» жалпы жұмыстардың 43% орындаумен белсенді құрылыс сатысында тұр.

Қашаған кен орнында мұнай өндіру игерудің 1-кезеңі шеңберінде жүргізіледі. Кен орнын игерудің 2-кезеңі шеңберінде қазіргі уақытта алдағы 10 жыл ішінде мұнай мен конденсат өндіру деңгейін тәулігіне ~710 мың баррельге дейін (тәулігіне ~89,5 мың тонна) арттыруға бағытталған жобалар қаралуда.

Мұнайды магистралдық және теңіз арқылы тасымалдаудың жалпы көлемі 7,6%-ға 80 359 мың тоннаға дейін ұлғайды. 2022 жылғы желтоқсанда КҚК құбырының өткізу қабілетін жылына 80 млн тоннаға дейін ұлғайтуға мүмкіндік беретін «КҚК мұнай құбыры жүйесінің тар жерлерін жою жобасы» мұнай айдау көлемін жылына 81,5 млн тоннаға дейін ұлғайтуға дайындықты қамтамасыз етті. 2023 жылы «Теңіз» МАС және «Атырау» МАС жұмыстары аяқталып, пайдалануға берілді.

Мұнайды магистралдық құбырлар арқылы тасымалдау көлемі 6,5%-ға ұлғайып, 69 581 мың тоннаны құрады. Өсім ҚазТрансОйл жүйесі бойынша мұнайды Германия бағытында экспортқа тасымалдаудың ұлғаюына, Ақтау порты арқылы Баку-Тбилиси-Джейхан бағытында мұнайды тиеп жөнелтуге, сондай-ақ Қашаған кен орнынан КҚК жүйесіне мұнайды тапсырудың ұлғаюына байланысты.

Мұнайды теңіз арқылы тасымалдаудың жалпы көлемі есепті жылы 15,4%-ға 10 778 мың тоннаға дейін ұлғайды. Тасымалдау көлемінің ұлғаюы негізінен қазақстандық мұнайдың Ақтау порты — Баку порты бағыты бойынша және одан әрі Баку-­Тбилиси-Джейхан мұнай құбыры бойынша экспортын ұлғайту есебінен болды.

2023 жылы ҚТКФ мен International Maritime Investments Ltd — «8 000 тонналық 2 мұнай құю танкерін сатып алу» бірлескен жобасы аяқталды. Танкерлер барлық халықаралық қауіпсіздік стандарттары мен экологиялық талаптарға сәйкес келеді. 2024 жылдан бастап «Taraz» және «Liwa» танкерлері Ақтау-Баку бағыты бойынша мұнай тасымалдауға тартылды. Танкердің деректері Ақтау-Баку бағыты бойынша жылына 750 мың тонна мұнай тасымалдау жөніндегі қазақстандық тараптың міндеттемелерін толығымен жабуға мүмкіндік береді.

Қазақстандық МӨЗ-да көмірсутек шикізатын қайта өңдеу көлемі 0,4%-ға азайып, 14 206 мың тоннаны құрады. Қайта өңдеудің қысқаруы негізінен ПКОП зауытында каталитикалық риформинг қондырғысында жылу алмастырғышты жоспардан тыс жөндеуге және катализатордың регенерациясына байланысты есепті жылдың ортасында жүктеменің төмендеуіне байланысты болды. 2023 жылы АМӨЗ-да қайта өңдеу көлемінің өсуі ПҚОП-да қайта өңдеудің азаюын ішінара теңестірді.

Румыниядағы KMG International (Петромидия, Вега) зауыттарында қайта өңдеу көлемі 4,3%-ға азайып, 5 387 мың тоннаны құрады. Қайта өңдеу көлемінің төмендеуі 2023 жылдың жазының ортасында жұмсақ гидрокрекинг қондырғысындағы оқыс оқиғадан кейін болды. Жабдықтың тұтастығын қамтамасыз етуге және қондырғыны одан әрі қауіпсіз пайдалануға байланысты реакторларды қалпына келтіру бойынша жөндеу жұмыстарының үлкен көлеміне байланысты аяқталуы 2024 жылға ауыстырылған қондырғыда қалпына келтіру жұмыстары жалғасуда.

Қазақстандық және румындық зауыт­тарда мұнай өнімдерін өндіру көлемі 2,7%-ға азайып, 2023 жылы 18 138 мың тоннаны құрады. Қазақстандық МӨЗ 12 951 мың тонна мұнай өнімдерін өндірді, бұл ПҚОП зауытында жүктемені азайту есебінен 2022 жылғы көрсеткіштерден 1,3%-ға аз. KMG International (Петромидия, Вега) зауыттары мұнай өнімдерін 5,3%-ға аз өндірді, бұл бір жыл бұрынғы 5 512 мың тоннамен салыстырғанда 5 221 мың тоннаны құрады.

ҚМГ алдында тұтынудың күтілетін өсуі аясында Қазақстанның ішкі нарығын отандық мұнай өнімдерімен қамтамасыз ету деген маңызды міндет тұр. Бұған жауап ретінде Компания Атырау МӨЗ (бұдан әрі — АМӨЗ) және ПМХЗ-да жабдықтардың сенімділігін арттыру үшін іс-шараларды іске асыруға кірісті, жөндеу арасындағы кезеңді үш жылға дейін ұлғайтуға және Теңіз мұнайын қайта өңдеу есебінен АМӨЗ-де жеңіл мұнай өнімдерін өндіруді ұлғайтуға ұмтылды.

Ішкі нарықта битум тапшылығына байланысты мәселелік мәселелерді шешу үшін ҚМГ «CASPI BITUM» БК» ЖШС-нің мұнай өңдеу бойынша қуатын жылына 1,5 млн тоннаға дейін ұлғайту, жол битумын жылына 750 мың тоннаға дейін өндірумен арттыру жобасын іске асыруды бастады. Бұл жобаны іске асыру 2025 жылдан бастап елдің автожол саласын битуммен үздіксіз қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

ПҚОП қуатын кеңейту мәселесін зерттеу жалғасуда. 2024 жылға жоба бойынша ­Алдын ала ТЭН аяқтау жоспарланған.

Мұнай маркетингін дамыту бағыты бойынша ҚМГ инвестициялық портфеліне 2023 жылы ҚМГ-Аэро іске асыратын жобалар енгізілді. Жобалар Jet A-1, РТ/КО-1 маркалы әуе отынын сақтау үшін елдің негізгі әуежайларында отын-жанармай құю кешендерін салуға және/немесе жаңғыртуға инвестицияларды көздейді және отандық және шетелдік әуе компанияларына отандық және шетелдік әуе компанияларына отынды «қанатқа» сақтау және құю бойынша қызметтерді делдалсыз көрсетуге мүмкіндік береді.

«ҚазТрансГаз» АҚ ұлттық ­компаниясы статусын 2021 жылғы 30 қарашада алды, ал сол жылдың желтоқсанында «ҚазТрансГаз» АҚ атауы «QazaqGaz» болып өзгертілді.

Осы жылдар ішінде QazaqGaz елдің энергетикалық қауіпсіздігін нығайту және халықтың өмір сүру сапасын арттыру бойынша мақсатты жұмыс істеп келеді. Оның ауқымды географиялық қатысуы жыл сайын елдің елді мекендерін газдандыру деңгейін арттыруға мүмкіндік береді. Бүгінгі таңда газдандыру деңгейі 60%-ға жетіп, 2,3 млн-нан астам абонентті қамтыды.

Үздіксіз газбен жабдықтауды қамтамасыз ету жөніндегі одан арғы іс-шаралар шеңберінде магистралдық газ құбырлары мен тарату желілерінің ұзындығын 89 мың ­км-ге дейін ұлғайту жоспарлануда.

Негізгі оқиғалардың бірі елдің энергетикалық қауіпсіздігін нығайтуға және газдың рентабельді жеткізілімдерін тұрақтандыру арқылы халықтың өмір сүру сапасын арттыруға бағытталған QazaqGaz-тың 2032 жылға дейінгі кешенді Даму стратегиясын бекіту және енгізу болды. Бұл стратегияның негізгі мақсаты — Қазақстанның газ саласының инвестициялық тартымдылығын барынша арттыру және оның әлеуетін ашу.

Даму стратегиясын іске асыру шеңберінде алғашқы салалық ғылыми-техникалық орталық құрылды, оның мақсаты — газ саласының тиімді жұмыс істеуі үшін ғылыми-­техникалық әлеуетті дамыту, QazaqGaz қызметкерінің білімі мен құзыретінің деңгейін арттыру, сондай-ақ Компанияның технологиялық күрделі міндеттерін кешенді шешу.

Жалпы әлеуеті 1 трлн м³ жаңа барлау жобаларын енгізу есебінен газдың ресурстық базасын кеңейту бойынша жұмыс жалғасуда. Жамбыл облысы Мойынқұм ауданында жаңа Анабай газ кен орны пайдалануға берілді, сондай-ақ Geo-Jade Petroleum Corporation компаниясымен Придорожное және Придорожное Южное кен орындарын бірлесіп игеру туралы келісімге қол қойылды.

Компанияның жауапты бизнестің жоғары стандарттарына және тұрақты даму саласындағы тәуекелдің төмен деңгейіне сәйкестігінің маңызды дәлелі ESG-рейтингінің 19,2 деңгейінде баға алу болып табылады. Morningstar Sustainalytics халықаралық рейтингтік агенттігінің мәліметінше, QazaqGaz «Самұрық-Қазына» АҚ компаниялар тобы арасында 1-ші орын және әлемдік газ компаниялары арасында 7-ші орын алды, сондай-ақ PwC Kazakhstan нұсқасы бойынша ESG-ақпаратты ашу бойын­ша рейтингтің үздік үштігіне кірді.

2023 жылы QazaqGaz «Сенімді жұмыс беруші» номинациясы бойынша «Үздік әлеу­меттік серіктес» сыйлығын алды.

2023 жылы Fitch Ratings халықаралық агенттігі QazaqGaz-тың өндіріске, саудаға, ішкі және халықаралық транзитке байланысты бизнестің әртараптандырылған бейініне ие ішкі нарықтағы мықты ойыншы ретіндегі позициясын тағы да растады.

Осылайша, QazaqGaz шетел және жергілікті валютадағы эмитенттің және оның толық меншіктегі еншілес компанияларының ұзақ мерзімді рейтингі «Интергаз Орталық Азия» АҚ және «ҚазТрансГаз Аймақ» АҚ «ВВВ-» деңгейінде бағаланды.

Негізгі критерийлерді бағалау шеңберінде Fitch Ratings мемлекетпен берік байланыстарды энергия қауіпсіздігі саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруда Қазақстан Республикасы Үкіметі тарапынан QazaqGaz бастамаларын жүйелі қолдауды білдіретін фактор ретінде атап өтеді.

Сонымен қатар, басқару стратегиясын, жалпы жоспарлауды және бизнес-жоспарларды әзірлеуді тиімді біріктіре алған жоғарыда аталған еншілес компаниялардың стратегия­лық және операциялық ынталандырулары жоғары деңгейде бағаланды.

2023 жылы QazaqGaz компаниясына «GPC Investment» ЖШС (қуаты 1 млрд м³ Қашағандағы ГӨЗ жобасының операторы) сенімгерлік басқаруға бергеннен кейін жобаны іске асыру үшін жобалау тобы құрылып, жұмылдырылды. Қазақстан Үкіметінің қолдауымен жобалық топ жабдықтарды жеткізу логистикасын ұйымдастырды.

Халықаралық компаниялардың қатысуы­мен кешенді аудит жүргізу шеңберінде ILF техникалық аудиті аяқталды, KPMG due diligence, PwC қаржылық аудиті және HAZOP сессиясы NCOC-пен бірлесіп барлық ГӨЗ технологиялық қондырғылары үшін өткізілді.

Сонымен қатар, түзетілген жобалық құжаттама бойынша мемлекеттік сараптаманың оң қорытындысы алынды.

2023 жылы жоба 700 адамды тартты. Құрылыс шыңында 2 мыңға дейін адамды жұмылдыру, 300 бірлік мамандандырылған техника мен 991 бірлік жабдықты пайдалану жоспарлануда. ГӨЗ пайдалануға берілгеннен кейін 600 тұрақты жұмыс орнын құру көзделеді, бұл өңірлік экономиканың дамуына ықпал етеді.

Инертті материалдарды үздіксіз жеткізуді қамтамасыз ету үшін алғашқы іске қосу кешенінің теміржол жолдарының құрылысы сәтті аяқталды.

Сондай-ақ, «GPC Investment» ЖШС қызметкерлері үшін вахталық кенттің құрылысы басталды, бұл жобаны іске асыру кезеңінде олар үшін қолайлы жағдайларды қамтамасыз етеді.

Ағымдағы жыл сайынғы өсімді ескере отырып, 2030 жылға қарай ішкі газ тұтыну 40 млрд м³ дейін артады деп күтілуде. Газ экспорты бойынша да оң динамика байқалады: 2022 жылмен салыстырғанда ол 12%-ға өсіп, 5,6 млрд м³-ге жетті.

Өсіп келе жатқан тұтынуды ескере отырып, газдың ресурстық базасын кеңейту стратегиялық қажеттілікке айналады. Өзекті деректер Қазақстанда алынатын газ қоры 3,8 трлн м³-ге жететінін көрсетеді. Газдың негізгі қоры 4 ірі кен орнына келіп отыр: Қарашығанақ, Теңіз, Қашаған және Жаңажол, жиынтық көлемі 2,7 трлн м³.

2023 жылғы бағалау табиғи газдың қалдық қорының жалпы көлемі 15,8 млрд м³ құрайтынын анықтады. Оның ішінде Амангелді кен орнына 10,01 млрд м³, Жарқұм кен орнына — 0,05 млрд м³, Айрақты кен орнына — 2,45 млрд м³ және Анабай кен орнына — 2,22 млрд м³ келіп отыр.

Қабылданған Придорожное кен орнын (бұрын «Самұрық-Энерго» АҚ-ға тиесілі) дамыту шеңберінде 2023 жылдың қазан айында QazaqGaz GEO-Jade Petroleum Corporation компаниясымен Придорожное және Придорожное Южное кен орындарын бірлесіп игеру бойынша ынтымақтастық туралы келісімге қол қойды. Болжамды деректер бойынша, осы кен орнының алынатын қорлары шамамен 9,5 млрд м³ құрайды.

Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігі мақұлдаған тауарлық газ көлемін ұлғайту жөніндегі Жол картасының міндеттеріне сәйкес QazaqGaz 2023 жылдың төртінші тоқсанында Жамбыл облысында жылына 6,8 млн м³ бастапқы өндірумен Анабай газ кен орнын пайдалануға берді.

2023 жыл ішінде Маңғыстау облысындағы Аққұдық учаскесі үшін ЖГЗ лицензиясы шеңберінде іс-қимылдар жүзеге асырылды, бұл далалық сейсмикалық барлау жұмыстарының басталуына экологиялық рұқсаттар алуға әкелді.

Өңірлерді газдандыру қарқыны ел халқының 65%-ын (немесе 13,5 млн адамды) қамту жөніндегі стратегиялық мақсатқа қол жеткізу қажеттілігіне байланысты. Жаңа өнеркәсіптік объектілерді енгізуді және ірі газ-химия жобаларын іске асыру қажеттілігін ескере отырып, QazaqGaz алдында газ инфрақұрылымының жаңа объектілерін пайдалануға беру және бар объектілерді жаңғырту міндеті тұр.

2023 жылдың қорытындысы бойынша газ тасымалдау инфрақұрылымын кеңейтуге бағытталған бірқатар басым жобалар аяқталды. Атап айтқанда, «Мақат-Солтүстік Кавказ» магистралдық газ құбырының лупингі салынып, пайдалануға берілді, «Бейнеу-Жаңаөзен» екінші тармағы іске қосылды, Маңғыстау облысындағы «Сарша» жерін және «Теплый пляж» курорттық аймағын газдандыру жүзеге асырылды, сондай-ақ Алматы энергокешені (ЖЭО-2, ЖЭО-3) үшін газ инфрақұрылымы құрылысының бірінші кезеңі аяқталды.

QazaqGaz газ тасымалдау инфрақұрылымын салу, жаңғырту, қайта құрастыру және өңірлерді газдандыру, сондай-ақ осы бағыт бойынша инвесторларды тарту жөніндегі инвестициялық жобаларды іске асыруды жалғастыруда.

Газ инфрақұрылымын жаңғыртудың негізгі кедергісі QazaqGaz үшін шығынды болатын қазақстандық тұтынушыларға көгілдір отын жеткізуге арналған тариф болады. Компания шығындарының көлемі 2023 жылы Қазақстан бойынша көтерме бағаның орташа 12,2%-ға өсуіне байланысты 175 млрд теңгені құрады.

Қалыптасқан жағдайды ескере отырып, QazaqGaz тауарлық газға баға белгілеу жүйесін әлеуметтік-әділ реформалау бойынша мақсатты түрде жұмыс жүргізуде. Атап айтқанда, 2023 жылы жер қойнауын пайдаланушылардан газдың жаңа көлемін сатып алу бағасының ынталандырушы формуласы бекітілді, сондай-ақ газды көтерме өткізудің шекті бағасы белгіленді.

2023 жылғы 17-21 сәуір кезеңінде «QazaqGaz» ҰК» АҚ Интергаз Орталық Азия» АҚ мен «Газпром» ЖАҚ арасындағы келіссөздер қорытындысы бойынша ынтымақтастықтың 2 кезеңін қамтитын ресейлік газды Өзбекстан Республикасына тасымалдауға «Орта Азия — Орталық» МГҚ (бұдан әрі — «ОАО» МГҚ) дайындау жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыру жөніндегі бірлескен Іс-шаралар жоспары әзірленіп бекітілді.

1-кезең. «ОАО-4» МГҚ/ «ОАО-5» МГҚ құрама бөлінген бағыты.

Қазақстандық тараптың 2023 жылғы 1 қазанға дейін ресейлік газды «ОАО-4» МГҚ/«ОАО-5» МГҚ бойынша бөлінген құрама бағыт бойынша тасымалдауды қамтамасыз ету мақсатында іс-шаралар кешенін орындауы.

2-кезең. 2025 жылғы 01 қазаннан бастап «ОАО-4» МГҚ бөлінген бағыты.

Бөлінген «ОАО-4» МГҚ бойынша ресейлік газды тасымалдау көлеміне орта мерзімді және ұзақ мерзімді қажеттіліктерді келісу.

2023 жылғы 16 маусымда Санкт-Петербург Халықаралық экономикалық форумы шеңберінде тараптар 2023 жылғы 01 қазаннан бастап 2025 жылғы 30 қыркүйекке дейін қолданылу мерзімімен «ОАО-4» МГҚ/­«ОАО-5» МГҚ (ұзындығы 823 км) құрама бөлінген бағыт бойынша Қазақстан Рес­публикасының аумағы арқылы ресейлік газ транзиті жөніндегі Шартқа қол қойды.

2023 жылы транзит 1,281 млрд м³құрады. Шартқа сәйкес, 2024 жылы транзит көлемі 2,804 млрд м³, 2025 жылы (қаңтардан қыркүйекке дейін) — 2,029 млрд м³мөлшерінде жоспарланып отыр.

«Орта Азия — Орталық-IV» МГҚ газ құбырының бөлінген бағыты бойынша Өзбекстан Республикасының тұтынушыларын табиғи газбен сенімді және үздіксіз газбен жабдықтауды қамтамасыз ету үшін 2024 жылы 2025 жылғы 1 қазаннан 2040 жылғы 31 желтоқсанға дейінгі қолданылу мерзімімен және транзит көлемі 11 млрд м³дейін Өзбекстан Республикасының тұтынушыларының қажеттіліктері үшін ресейлік табиғи газды Қазақстан Республикасының аумағы бойынша тасымалдауға жылдық келісімшарт жасасу жоспарлануда.

QazaqGaz үшін стратегиялық маңызды міндеттердің бірі — IPO-ға шығу. Осыған байланысты, 2023 жылы Компанияның инвестициялық тартымдылығын арттыруға бағытталған келесі нәтижелерге қол жеткізілді:

• газбен жабдықтау нарығының барлық қатысушыларының күш-жігерін шоғырландыруға және сенімді серіктес беделін қалыптастыруға бағытталған QazaqGaz Даму стратегиясы енгізілді.
• QazaqGaz Morningstar Sustainalytics халықаралық рейтингтік агенттігінің (19,2) нұсқасы бойынша «Самұрық-Қазына» АҚ компаниялар тобы арасында 1 орын және әлемдегі газ компаниялары арасында 7 орын алды. Бұл ұлттық оператордың газ нарығының жоғары тиімді және әлеуметтік жауапты қатысушысы ретіндегі позициясын растайды.

• QazaqGaz қызметтің транспаренттілігін қамтамасыз ету шеңберінде PwC Kazakhstan версиясы бойынша ESG — ақпаратты ашу бойынша рейтингтің ТОП — 3 кірді.
• жер қойнауын пайдаланушылардан газдың жаңа көлемін сатып алу бағасының ынталандырушы формуласы бекітілді, газды көтерме саудада өткізудің шекті бағасы белгіленді. Бұл жұмыс шығындарды оңтайландыру үшін тауарлық газға баға белгілеу жүйесін реформалау шеңберінде жүргізілді.

QazaqGaz Даму стратегиясы шеңберінде жұмыстың мынадай бағыттары белгіленді:

• Компания тауарлық газдың ресурстық базасын арттыру, ішкі газ нарығын дамыту, газ транзиті мен экспортын, газ химиясы мен терең өңдеуді дамыту, инвестициялық және операциялық тиімділік бойынша жұмыстарды қоса алғанда, Кешенді жоспарды жүзеге асыруға қатысады;
• ESG тәуекелдеріне шалдыққыштық деңгейі төмен компания ретінде көшбасшылық позицияны сақтау, атап айтқанда корпоративтік басқаруды, қызметтің әлеуметтік және экологиялық аспектілерін жетілдіру;
• газды өндіру, тасымалдау және өңдеу бағыттары бойынша инвесторлармен бірлесіп бірқатар ірі инвестициялық жобаларды іске асыру;

• Алматы энергокешені үшін жеткізуші инфрақұрылым құрылысының 2-кезеңін аяқтау;
• «КС-14 жаңа компрессорлық станциясының және «КС-14-Қостанай» магистралдық газ құбырының құрылысы» және «Бейнеу — Бозой — Шымкент» магистральдық газ құбырының екінші тармағын салу» жобаларымен жұмысты жалғастыру. Олар Қостанай қаласы мен Қостанай облысының халқы мен жүйе құраушы кәсіпорындарына табиғи газдың сенімді жеткізілуін қамтамасыз етуге, сондай-ақ ҚХР-ға газ экспортының көлемін сақтауға мүмкіндік береді. Жоғарыда көрсетілген жобалар бойынша әзірленетін техникалық-экономикалық негіздемелерге «Мемсараптама» РМК қорытындыларын алғаннан кейін жобаларды іске асырудың кейінгі кезеңдеріне кірісу жоспарлануда;
• сұйытылған көмірсутек газының бүкіл көлемін басқару туралы келісімге қол жеткізу бойынша Қашаған кен орнының операторымен (NCOC) келіссөздерді жалғастыру.

Компанияның негізгі миссиясы капиталға қатысу арқылы Қазақстанда жаңа химиялық өндіріс­терді дамытуға ықпал ету болып табылады.

2023 жылы өндірістік және қаржылық көрсеткіштерге қол жеткізбеудің негізгі себебі нарық конъюнктурасының өзгеруі, әріптестер тарапынан шарттық міндеттемелердің орындалмауы, өндірістік жабдықтардың істен шығуы, сондай-ақ «Электр энергетикасы туралы» Қазақстан Республикасының Заңына түзетулер енгізу болды.

Атап айтқанда, агрохимиялық өнімді өндіретін еншілес компания («ХИМ-плюс» ЖШС) 2022 жылы өндірілген өнімді сатудың болмауына байланысты (сату 2023 жылдың бірінші жартыжылдығында жоспарланған) өндіріс бойынша жоспарлы көрсеткіштерді орындамады. Сонымен, қойма орынжайларының тауарбастылығын ескере отырып, 2023 жылы өндіріс уақытша тоқтатылды. Бұл ретте, нарықта негізгі шикізат бағасының күрт төмендеуі байқалды (килограмына 10,25 АҚШ долларынан 3,4 АҚШ долларына дейін төмендеу). Еншілес компанияның өнімі өндірілген шикізат 10,25 АҚШ долларына сатып алынды (төмендегенге дейін). Нәтижесінде, сатудың ағымдағы бағасы жоғары өзіндік құнына байланысты нарықта бәсекеге қабілетсіз болып табылады. Бар қиындықтар жайдайында, 2023 жылдың соңына қарай кәсіпорын 2024 жылғы маусымға өнімді сатуға келісімшарттар жасаса алды (2023 жылдың басындағы өнім қалдығы 437 мың литр, 2023 жылдың соңындағы қалдық 171 мың литр).

Сонымен қатар, 2023 жылдың қорытындысы бойынша күкірт қышқылын өндірудің жоспарланған көрсеткіштерінен («SSAP» ЖШС) елеусіз ауытқу байқалады. 2023 жылдың 1 тоқсанында зауыт негізгі тұтынушы тарапынан дайын өнімді іріктемеу себебінен өндірістік қуаттылықты 73%-ға дейін төмендетуге мәжбүр болды. Сондай-ақ, қуат жүктемесінің төмендеуі 2022 жылдың желтоқсанынан бастап жоғары қойылтылған күкірт қышқылын айдауға арналған негізгі сорғымен мәселелер туындағандықтан, бұл сорғы 2015 жылдан бері жұмыс істеп келеді, ағымдағы жөндеулер үнемі жүргізіліп отырды, 2023 жылдың наурыз айының екінші жартысынан бастап сорғының қуаты төмендеді.

2023 жылғы 30 наурызда жөндеу жұмыстары үшін сорғы жоспарлы түрде тоқтатылды, осы жұмыстар барысында сорғы болашақта толық қуатта жұмыс істей алмайтыны анықталды. Бұл фактор сонымен қатар өндіру және сату жоспарының орындалуына теріс әсер етті. 2023 жылдың екінші тоқсанында кәсіпорын жаңа сорғыны алды және монтаждады, сондай-ақ күкірт қышқылын іріктеу мәселелерін реттеді. Қабылданған шаралар есебінен өндірісті біртіндеп ұлғайта отырып, жоспарлы көрсеткіштерден артта қалушылықты азайтуға мүмкіндік туды. Сонымен, 2023 жылдың қорытындысы бойынша жоспар іс жүзінде орындалды, ал ауытқу 0,3% құрады. Туындаған мәселелерге қарамастан, «SSAP» ЖШС жылды оң қаржылық көрсеткіштермен аяқтады. Осылайша, таза пайда бойынша жоспар 969 млн теңгеге немесе 136%-ға асыра орындалды.

Сондай-ақ, 2023 жылдың нәтижелері бойынша «KUS» ЖШС кәдеге жаратушы қазандықтарда жөндеу жұмыстарын жүргізуге байланысты электр энергиясын өндіру мен өткізудің жоспарлы көлемі орындалмады. Бұл жөндеу жұмыстары бу турбиналарының бос тұрып қалуына әкелді. Ауытқудың тағы бір себебі — 2023 жылдың 1 шілдесінен бастап Электр энергиясын бірыңғай сатып алушы механизмін енгізу. Бірыңғай сатып алушының «КОРЭМ» АҚ алаңында сауда-саттық өткізу кезінде электр энергиясын сатып алудың тең емес құқықтары («Электр энергетикасы туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес жаңартылатын энергия көздерінің (бұдан әрі — ЖЭК), жылу электр станцияларының (бұдан әрі — ЖЭО), инвестициялық келісімдері бар станциялардың электр энергиясы сауда-саттықтан тыс сатып алынады) бу-газ турбиналық электр станциясынан электр энергиясын сату көлемінің айтарлықтай қысқарғанына әкелді. Мәселен, 2023 жылдың 1 шілдесінен бастап «KUS» ЖШС жоғарыда аталған станциялардан кейін тапшылық қалдықтарын жабу үшін электр энергиясын сатты.

Негізгі мәселе «Электр энергетикасы туралы» Қазақстан Республикасының Заңына өзгерістер енгізу болып табылады, осы мәселені шешу бойынша Қазақстан ­Республикасының Энергетика министрлігімен жұмыс жүргізілуде.

2023 жылы Компания 7 224 486 мың теңге сомасына парниктік газдар шығарындылары бойынша квоталарды асырғаны үшін әкімшілік айыппұл төлеу бойынша қосымша шығындар көтерді. Қосымша жұмсалған шығындардың нәтижесінде таза пайда — 4 млрд теңгені құрады, бұл ретте жоғарыда көрсетілген айыппұлды есептемегенде таза пайда шамамен 3 млрд теңгенің оң мәнін құрайтын еді.

SK Ondeu қызметінің бүкіл тарихында алғаш рет 2023 жылы Қордың атына 2,9 млрд теңге мөлшерінде дивидендтер төленді.

2023 жылы Қор алдындағы міндеттемелер қарыз бойынша кестеге сәйкес төлемдер есебінен «Полимер Продакшн» ЖШС үшін қарыз бойынша 3,2 млрд теңгеге төмендетілді. SK Ondeu 2023 жылдың қорытындысы бойынша екі еншілес компаниядан 3,2 млрд теңге мөлшерінде дивидендтер алды, бұл компаниялар тобының қаржылық тұрақтылығын арттыруға оң әсер етті.

Қор басшылығының портфельдік компанияларды реформалау және бейінді емес активтерді шығару жөніндегі тапсырмасы шеңберінде 2023 жылы «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ пайдасына «Полимер Продакшн» ЖШС жарғылық капиталына қатысу үлесінің 100%-ын сату бойынша табысты жұмыс жүргізілді. Сондай-ақ, 2023 жылы «KPI Inc.» ЖШС жарғылық капиталына қатысу үлесін сенімгерлік басқару шарты ұзартылды, «Karabatan Utility Solutions» ЖШС жарғылық капиталындағы қатысу үлесі «ҚазМұнайГаз» ҰК» АҚ сенімгерлік басқаруға берілді.

1. Күкірт қышқылын өндіру жылына 180 мың тонна («SSAP» ЖШС кеңейту)

Жобада Степногорск қаласында инфра­құрылымның бір бөлігін салумен қатар жұмыс істеп тұрған күкірт қышқылы өндірісінің екінші тармағын салу көзделіп отыр.

Ағымдағы статусы:

• ТЭН әзірлеу аяқталуда («Ревизия 1»);
• ТЭН мемлекеттік сараптамасын жүргізуге шарт жасасу бойынша сатып алу рәсімдері басталды;
• Жобаның CAPEX бөлігінің құнын төмендету бойынша лицензиарлармен жұмыс жүргізілуде.

2024 жылға жоспарланған жұмыс:

• 2024 жылдың маусымында жобаның мемлекеттік сараптамасын алу күтілуде;
• ТЭН нәтижелерін Серіктестіктің корпоративтік органдарына шығару 2024 жылдың 3 тоқсанында жоспарланып жатыр;
• Жобаның ЖСҚ әзірлеу жұмыстары 2024 жылдың 4 тоқсанында басталады деп күтілуде.

2. Күкірт қышқылын өндіру жылына 800 мың тонна. «TQZ» ЖШС жобасы

Жоба «Қазатомөнеркәсіп ҰАК» АҚ-ны күкірт қышқылымен қамтамасыз ету үшін Түркістан облысында жеке отандық инвестормен бірлесіп күкірт қышқылы зауытын салуды көздейді.

Ағымдағы статусы:

• Жобаны бірлесіп іске асыру туралы келісім мүдделі тараптардың келісімінде жатыр;
• Offtake келісімшарт жасасуға (дайын өнімді сатып алуға) бағытталған Қордың импортты алмастыру бағдарламасы бойын­ша құжаттарды әзірлеу жүріп жатыр;
• Жобаны Индустрияландыру картасына енгізуге өтінім берілді.

2024 жылға жоспарланған жұмыс:

• Жобаны бірлесіп іске асыру туралы келісімге қол қою 2024 жылғы мамырда жоспарланып отыр;
• Ұзақ өндірілетін жабдықтар мен ғимараттар конструкциялары үшін техникалық сипаттамаларды жобалау және құрастыру 2024 жылдың шілдесіне жоспарланған;
• Ұзақ өндірілетін жабдыққа тапсырыстарды орналастыру 2024 жылғы тамыздан қыркүйекке дейінгі кезеңде болжанады;
• Алаңда, вахталық қалашықта, қоршауларда және т.б. дайындық жұмыстарын жүргізуді 2024 жылдың соңына дейін аяқтау жоспарлануда.

3. Метанолды өндіру

Жобада БҚО, Бәйтерек ауданы, Белес а/о аумағында метанол өндіретін кешенді салу көзделген.

Жобаны іске асыру шеңберінде 2023 жылғы 20 қыркүйекте «SK Ondeu» ЖШС мен «Zhaik Petroleum» ЖШС арасындағы ынтымақтас­тықтың негізгі шарттары туралы келісімге қол қойылды.

Ағымдағы статусы:

• 2023 жылғы 20 қазанда ҚДБ-нен жобаны қаржыландырудың индикативтік шарттары алынды;
• 2024 жылғы қаңтарда Қазақстан Республикасының Энергетика министрлігінде инвестициялық келісім жасасу жөніндегі комиссияның бірінші отырысы өтті;
• 2024 жылдың қаңтарында «Zhaik Petroleum» ЖШС бизнесін тәуелсіз бағалау аяқталды.

2024 жылға жоспарланған жұмыс:

• 2024 жылғы мамырда «Іске асыру» кезеңіне көшуді мақұлдау алу үшін жобаны Қордың Инвестициялық-стратегиялық комитетінің қарауына шығару жоспарлануда.
• Оң FID алынған кезде жоба бастамашысымен қосылу шартына қол қою жоспарланған.
• Құрылыс жұмыстарының басталуы және негізгі жабдықтарды өндіруге тапсырысты орналастыру 2024 жылдың 3 тоқсанында күтіледі.

4. Бутадиенді және оның туындыларын өндіру

Бутадиен мен оның туындыларын өндіру үшін бутан қоспасын қайта өңдеу қондырғыларын салу. Жобаны «Татнефть» ЖАҚ (75%) және «SK Ondeu» ЖШС (25%) арасындағы бірлескен кәсіпорын — ­«Бутадиен» ЖШС жобалау компаниясы іске асыруда.

EP-мердігерді іріктеу бойынша екі кезеңдік конкурстық рәсім аяқталғаннан кейін «Татнефть» ЖАҚ 2024 жылғы мамырда әрі қарай EP-келісімшарт жасасумен жоба бойынша түпкілікті инвестициялық шешім қабылдауды жоспарлап отыр.